niedziela, 15 marca 2015 1:39
O józefowskim piaskowcu nie wiedziałam nic i nagle objawił mi się jak niespodziewane odkrycie piękna. Chciałam tylko pójść na wystawę, a okazało się, że to za mało. Trzeba było poszperać, doczytać, pooglądać, przypomnieć sobie widoki z przeszłości. Teraz zatem mam pragnienie posiadania. Tylko posiadać gdzie? Oto jest pytanie.
No więc, zaczynając od początku, wszystko zaczęło się jakieś 7 mln lat temu, kiedy na terenie dzisiejszej Kotliny Sandomierskiej i przylegającego doń Roztocza rozlewało się mioceńskie morze. Jego pozostałością są między innymi złoża piaskowców i wapieni litotamniowo-detrycznych (cokolwiek to znaczy!), które do dziś wykorzystywane są jako materiał budowlany. Roztoczański piaskowiec szczególnie zasłynął za sprawą kamieniołomów eksplorowanych w części środkowej regionu.
Mapa Roztocza
Pod koniec XVI w. z Trzęsin koło Szczebrzeszyna sprowadzał kamienie do budowy Zamościa Bernardo Morando. Trzęsiński kamień posłużył też jako budulec kościółka na wyspie w Zwierzyńcu oraz pałacu w Klemensowie. Wkrótce znaleziono inne, bogatsze i łatwiejsze w obróbce złoża, których popularność doprowadziła do powstania na terenie Ordynacji Zamoyskich miejscowości Józefów Ordynacki (1725). Z józefowskich kamieniołomów pochodziły kamienie młyńskie i żarnowe, nagrobki, kamienne rzeźby cmentarne, kapliczki przydrożne i krzyże,materiał budowlany do kościołów między innymi w Tarnogrodzie. Danuta Kawałko wśród kamieniarskich ośrodków wymienia - oprócz Józefowa - Goraj, Majdan Nepryski, Krasnobród, Łaszczówkę, Szopowe, Ignatówkę, Żelebsko. Jednym z najdłużej działających i chyba największych jest Babia Dolina koło Józefowa. Równolegle z typowo budowlanym wykorzystaniem białego piaskowca rozwijała się ludowa rzeźba, której świadectwa obecne do dziś praktycznie od Bugu na wschodzie po San na zachodzie oraz od Zamchu na południu i po Opole Lubelskie i cmentarz na Lipowej w Lublinie (mapkę można zobaczyć w publikacji nr 2 podanej na dole). Na szczęście współcześnie również działają i rzeźbiarze, którzy szczególnie upodobali sobie ten materiał, i kamieniarze, u których można zamówić czy to ogrodzenie, czy wyłożenie podjazdu, czy po prostu rzemieślnicy prowadzący mniejsze i większe zakłady oferujące kamienne dzieł sztuki użytkowej. Natomiast działające kamieniołomy oraz miejsca szczególnie pięknych złóż można będzie zwiedzać w geoparku Kamienny Las na Roztoczu oraz na Szlaku Geoturystycznym Roztocza Środkowego (linki na dole).
Zachwycił mnie przekrój możliwości wykorzystania józefowskiego białego kamienia. Odtwarzam dawne z nim spotkania, przypominam sobie te krzyże kamienne z Krasnobrodu, przydrożne kapliczki, wielki kamień młyński leżący pod progiem starego drewnianego domu, biały mur z kamienia wokół nowo wybudowanego domu, cmentarz w Szczebrzeszynie... Radują serce starania o zachowanie tych pamiątek przeszłości w ramach akcji Cmentarze Pogranicza oraz przeznaczanie na renowację nagrobków zbiórek przeprowadzanych 1 listopada.
A jak wykorzystuje się biały józefowski kamień dzisiaj można obejrzeć poniżej, na zdjęciach z wystawy, której motywem przewodnim był przydomowy ogród :-)
W kącie ogrodu:
Doniczki i donice:
Kąciki wypoczynkowe
Blat okrągłego stołu jest rzeźbiony i przykryty dla ochrony wpasowaną szybą:
Grill i zestaw kominkowy:
Kamienne rzeźby ogródkowe
Wzorki:
Bibliografia internetowa:
2. A. Szokaluk-Gorczyca, K. Gorczyca: Roztoczańskie kamienie pamięci. Ludowe kamieniarstwo józefowskie.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz