środa, 28 listopada 2012 22:49
Do 13 stycznia 2013 r. w Zamku Królewskim w Warszawie oglądać można wystawę Wokół maltańskiego krzyża prezentującą dzieje jednego z najstarszych zakonów rycerskich Europy, a zarazem jednej z najdłużej działającej europejskiej organizacji. Zakon Świętego Jana Jerozolimskiego, zwany popularnie joannitami lub szpitalnikami ustanowiony został oficjalnie 15 lutego 1113r. bullą Piae Postulatio Voluntatis przez papieża Paschalisa II. Jak więc łatwo zauważyć, działalność joannitów trwa właściwie nieprzerwanie od 900 lat.
Błogosławieni Raymond du Puy (1083 - 1160) i Gerard Tongue (znany również jako Gerard de Martigues, ok. 1040 - 1120?) założyli Zakon w celu opieki na pielgrzymami w Jerozolimie i prowadzenia dla nich szpitala i hospicjum, za patrona obierając św. Jana Chrzciciela. Stąd też wśród eksponatów (wypożyczonych z Palazzo Magistrale i Villa Magistrale w Rzymie oraz Muzeum Sztuk Pięknych, Biblioteki Narodowej i Pałacu Wielkiego Mistrza w La Valetcie na Malcie) są na przykład płaskorzeźby przedstawiające odciętą głowę Jana Chrzciciela na misie. Jedna z nich, wykonana z drewna (ok. 1400 r.) pochodzi z Łagowa Lubuskiego, gdzie do dzisiaj znajduje się zamek joannitów funkcjonujący jako hotel i atrakcja turystyczna.
Do 1187 r. rezydencja wielkiego mistrza i główna siedziba znajdowała się w Jerozolimie. Od 1206 r. przekształcony z zakon rycerski rośnie w siłę stając się z czasem właściwie ponadnarodową organizacją z własnym państwem, niezależnym sądownictwem, własną monetą i armią. Przez wieki siedziba Zakonu zmieniała się. W latach 1291 - 1309 joannici osiedlili się na Cyprze, następnie przez kolejne 200 lat panowali na Rodos (1309 - 1523). Stamtąd z kolei wygnani w 1530 r. przez Sulejmana Wspaniałego, tureckiego sułtana, przez pewien czas byli bezdomni, aż cesarz Karol IV ofiarował im archipelag maltański. Ówczesny mistrz L`lsle Adam na siedzibę wybrał Maltę, gdzie wzniesiono stolicę La Valetta. Zakon zbudował imperium z własnym sądownictwem, monetą, armią i okrętami, które wsławiły się między innymi w bitwie pod Lepanto. Na Malcie panowali przez kolejne 200 lat - 1571 - 1798 - aż do wypędzenia ich stamtąd przez Napoleona. Ostatecznie w 1834 r. szpitalni zakonnicy osiedlili się w Rzymie, gdzie na Via Condotti 68 do dzisiaj znajduje się oficjalna siedziba Palazzo di Malta.
O rycerskiej przeszłości joannitów świadczą zebrane na wystawie akcesoria uzbrojenia rycerskiego, hełmy z kryjącymi przyłbicami, pełna zbroja, biała broń, jak miecze, sztylety, rapiery i lewaki (krótkie sztylety do trzymania w lewej dłoni, gdy prawa uzbrojona jest w rapier). Swoją drogą, nie wiedziałam, że rapiery są takie długie; nie mierzyłam, ale chyba metr z górą.
Ciekawy był podział administracyjny zakonnych jednostek, które dzieliły się, podobnie jak w innych tego typu zakonach, na komturie i przeoraty. Obok tego zaś funkcjonował podział na języki (langues), których było 7: Prowansja, Owernia, Francja, Włochy, Anglia, Aragonia, Niemcy. Z czasem wyodrębniono jeszcze język anglo-bawarski, w ramach którego efemerycznie funkcjonował też polski.
Ważnym wątkiem na wystawie jest oczywiście prezentacja obecności Zakonu na ziemiach polskich. Joannici pojawili się w Polsce bardzo szybko, bo już w 1154 r. sprowadził ich do Zagości i Boreszowej Henryk Sandomierski, na potwierdzenie czego można obejrzeć książęcy dokument nadający im włości. Najwięcej domów zakonnych powstawało na Śląsku i Pomorzu Zachodnim, co ilustrują stosowne mapki, np. mapa Śląska z 1561 r. Inną ważną siedzibą szpitalników w Polsce były Stwołowicze, gdzie w 1609 r. komandorię ufundował Mikołaj Karol Radziwiłł "Sierotka". Z kolei w dawnych rejestrach zakonnych z 1604 r. widnieje nazwisko Piotra Kochanowskiego, tłumacza Jerozolimy wyzwolonej Tassa. Najsłynniejszym polskim maltańczykiem był Bartłomiej Nowodworski (1552 - 1625), późniejszy komandor poznański. Osobne pomieszczenie wystawowe zajmuje odtworzona sala warszwskiego Szpitala Maltańskiego działającego do 14 sierpnia 1944 r. kiedy na rozkaz Obersturmführera Lagna personel i pacjenci zostali ewakuowani. W szpitalu tym między innymi udzielano pomocy rannym w akcjach Polski Podziemnej, jak podczas zamachu na Kutscherę oraz AK-owcom. Znajdowali w nim często schronienie ludzie "spaleni", którzy musieli się ukrywać.
W historii zakonu, dzisiaj funkcjonującego pod nazwą Suwerenny Rycerski Zakon Szpitalników św. Jana Jerozolimskiego, było 79 wielkich mistrzów. Od 2008 r. funkcję tę sprawuje Fra Matthew Festing, którego portret również można na wystawie zobaczyć. Zakon w swej działalności utrzymuje łączność z papieżem, zachowuje odrębne sądownictwo i posiada 90 przedstawicielstw dyplomatycznych. W poszczególnych krajach zaś funkcjonuje w odrębnych zgromadzeniach narodowych.
Po latach zaborów zebranie założycielskie Związku Polskich Kawalerów Maltańskich miało miejsce 21 VI 1920 roku, a 27 czerwca 1927 r. związek otrzymał potwierdzenie rzymskiego Wielkiego Magisterium specjalną bullą.
Obecnie na całym świecie Zakon liczy ponad 13 tysięcy członków (Kawalerowie i Damy), 80 tysięcy wolontariuszy, prowadzi 40 szpitali, 30 korpusów pogotowia oraz 110 domów specjalistycznej opieki szczególnie dla osób starszych.
Znak rozpoznawczy - krzyż maltański: biały o czterech równej długości ramionach i ośmiu krańcach, symbolizujących Osiem Błogosławieństw.
Do Zakonu Maltańskiego nie można wstąpić, można zostać zaproszonym przez innych członków. Szczegółowe warunki przyjęcia w szeregi Kawalerów i Dam określają Karta Konstytucyjna i Kodeks. Między innymi wymagany jest roczny okres przygotowawczy oraz rekomendacja czterech członków Zakonu.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz